Değerli velilerimiz, son zamanlara oldukça duyduğumuz akran zorbalığı hakkında sizleri bilgilendireceğini umduğumuz bir yazı hazırladık. Öncelikle akran zorbalığına neden olabilen birçok faktör bulunmaktadır. Ancak hiçbir bireysel veya ailesel özellik tek başına akran zorbalığının nedeni değildir. Akran zorbalığı, bu olaya dâhil olan bütün çocukları olumsuz yönde etkilemektedir. Zorbalık sınıf, koridor, kantin, yemekhane, tuvalet, okul bahçesi, okul servisi veya okul yolu gibi yerlerde görülebilir. Çocukların fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan hem kısa hem de uzun süreli etkilendikleri görülmektedir. Bu faktörlerin incelenmesi akran zorbalığını önleme ve zorbalıkla baş etme konusunda oldukça önemlidir.

Öncelikle Akran Zorbalığı Nedir?

Akran Zorbalığı, okullarda bir ya da birkaç çocuğun bir başka çocuğa karşı yaptığı saldırgan davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Bir davranışın akran zorbalığı olarak tanımlanması için üç temel özellik gerekmektedir:

1-Davranışın zarar verme niyetiyle kasıtlı olarak yapılması

2-Davranışın tekrarlaması ve sürekli olması

3-Çocuklar arasında güç dengesizliğinin olması (fiziksel, zihinsel, sosyal ve yaş gibi)

Çocuklar bazen anlaşmazlıklar yaşayıp kısa süreli çatışmalar yaşayabilirler ancak akran zorbalığında mutlaka bir güç dengesizliği vardır ve bu sürekli tekrar eder.

Akran Zorbalığının Yaygınlığı

•Akran zorbalığı okul öncesi dönemden itibaren gözlemlenmektedir.

•Eğitimin her kademesinde yaygındır.

•Araştırmalar akran zorbalığının ilkokulun sonlarına doğru arttığını, ortaokulda en üst seviyeye ulaştığını ve lisenin sonlarında ise azaldığını göstermektedir.

•İlkokul düzeyinde yaklaşık olarak her 3 çocuktan 1’inin akran zorbalığına maruz kaldığı bulunmuştur.

 

Akran zorbalığı 4 temel başlık altında incelenebilir:

Fiziksel zorbalık, Sözel zorbalık, İlişkisel/sosyal zorbalık, Sanal zorbalık

Fiziksel zorbalık: Çocuğa yönelik doğrudan fiziksel güç uygulanmasıdır.

•Vurmak •İtmek •Tükürmek •Tekme atmak •Çelme takmak •Saçını çekmek

•Isırmak •Eşyalarına zarar vermek •Sandalyesini altından çekmek veya sandalyesine boya sürmek •Defterlerini yırtmak/karalamak •Tuvaletin kapısını açmak •Sınıfa/tuvalete kilitlemek

Sözel zorbalık: Çocuğa yönelik olumsuz sözel ifadelerin kullanılmasıdır.

•İsim/lakap takmak (örn. dörtgöz)•Küfürlü konuşmak •Bağırmak •Azarlamak

•Alay etmek, dalga geçmek •Küçük düşürücü sözler söylemek •Laf ile sataşmak

İlişkisel/Sosyal Zorbalık

İlişkisel/sosyal zorbalık: Çocuğun arkadaşlık/sosyal ilişkilerine zarar vermeyi hedefleyen davranışların yapılmasıdır.

•Hakkında dedikodu yapmak, iftira atmak

•Arkadaş grubundan dışlamak, soyutlamak

•Yanına oturmasını istememek

•Toplum içinde utandırmak veya küçük düşürmek

•Jest ve mimikler ile istenmediğini hissettirmek

•Oyuna almamak, oyundan dışlamak

•Okul dışı aktivitelere dahil etmemek

•Sırlarını ortaya çıkarmak

•Görmezden gelmek

•Küsmek

•Kıskandırmak

•Taklit etmek

•Kıs kıs gülmek

•Tehdit etmek

 

Siber zorbalık: Teknolojik aletlerle (örn. cep telefonu, bilgisayar) yapılan davranışlardır.

•Rahatsız edici mesajlar göndermek

•Sosyal medya siteleri aracılığıyla rahatsız etmek

•Kişiden habersiz sosyal medya hesabı açmak

•Fotoğraflarını izinsiz kullanmak

•Kişiyi kötüleyen/küçük düşüren paylaşımlarda bulunmak

•Sosyal medya hesaplarından dışlamak

•Özel fotoğraf ve görüşmelerini diğer kişiler ile paylaşmak

 

Akran zorbalığı durumlarında yer alan çocukları 4 temel grupta ele alabiliriz:

1.Zorbalık yapanlar

2.Zorbalığa maruz kalanlar

3.Hem zorbalık yapan hem de aynı zamanda zorbalığa maruz kalanlar

4.İzleyiciler (olaya tanıklık edenler)

 

Zorbalık Yapan Çocuk İçin

•Okula uyumda güçlük

•Dışlanma, yalnız kalma, sevilmeme

•Arkadaşlık ilişkilerinde zorluklar

•Saldırgan davranışların sürmesi

•Arkadaşlık ilişkilerinde problemler

•Erken yaşlarda sigara, alkol ve madde kullanma riski

•Problemli davranışlarda (örn. suça yönelik) bulunma

 

Zorbalığa maruz kalan çocuklar için

•Üzüntü, mutsuzluk, kızgınlık, yalnızlık

•Düşük özgüven

•Fiziksel belirtiler (baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı)

•Uyku sorunları (korkulu rüyalar, kabuslar)

•Gece altını ıslatma

•Okula bağlılıkta azalma

•Okulda güvende hissetmeme, okula gitmek istememe

•Sosyal uyumda güçlük

•Akademik başarıda düşme

•Üzüntü, mutsuzluk, kızgınlık, yalnızlık

•Düşük özgüven ve benlik saygısı

•Depresyon ve kaygı bozuklukları

•Sosyal ilişkilerde problemler

•Akademik başarıda düşme

 

İzleyiciler için

              •Kendisinin de aynı şeyleri yaşayacağına dair korku ve endişe

•Kendisini savunmak için sürekli tetikte hissetme

•Zorbalığa maruz kalan arkadaşı için üzülme

•Okulda güvende hissetmeme, okula gitmek istememe

•İspiyoncu olarak damgalanmaya karşı endişe duyma

•Saldırgan davranışları model alma riski

 

Akran Zorbalığını Nasıl Anlarım ve Ne Yapabilirim?

Çocuklar zorbalık yaptıklarını veya zorbalığa maruz kaldıklarını yetişkinlere doğrudan anlatmayabilirler. Bununla birlikte, çocukları yakından gözlemlediğimizde, bazı işaretler akran zorbalığı durumları hakkında bizlere bilgi verebilir. Bu işaretler, zorbalık dışındaki nedenlerden de kaynaklanıyor olabilir ancak mutlaka önemsenmeli ve takip edilmelidir. Zorbalık yapan çocuklarda aşağıdaki özellikler görülebilir;

•Farklı ortamlarda saldırgan davranışlar gösterme (örn. ev, mahalle)

•Düşünmeden, ani davranma

•Çabuk öfkelenme

•Farklılıklara karşı önyargılı veya tahammülsüz olma

•Kendi suçunu kabul etmeme, genelde hep karşı tarafı suçlama

•Kuralları dinleme ve uymada zorluk yaşama

•Öğretmen ve ebeveynlerine sıklıkla karşı gelme

•Akranlarına hükmetmeye, boyun eğdirmeye çalışma

•Başkalarının duygularına duyarlı olmama (empati kurmakta zorlanma)

•Sizin almadığınız bir eşyaya birden bire sahip olma (kalem, çanta, kitap)

 

Çocuğunuz Zorbalık Yapıyorsa Neler Yapabilirsiniz?

Oyun oynamak/şakalaşmak ile zorbaca davranmak arasındaki farkı anlatın. Zorbalığın neden kötü bir şey olduğunu basit bir dille aktarın. Zorbalığa maruz kalan çocuğun nasıl hissedeceği hakkında konuşun. Çocuğunuza zorbalık davranışlarını onaylamadığınızı net bir şekilde belirtin. Çocuğunuzun kişiliğine yönelik olumsuz vurgu yapmayın, onaylamadığınız şeyin onun bu davranışları olduğunu vurgulayın. Onu desteklemeye ve ona yardımcı olmaya hazır olduğunuzu belirtin. Çocuğunuza hangi davranışlarının zorbaca olduğunu aktarın, anlamasına yardımcı olun. Bu zorbalık davranışlarını neden gösterdiğini anlamaya çalışın. Bu davranışlar yerine hangi davranışları yapabileceğini anlatın. Olumlu davranışlar gösterdiğinde nelerin değişebileceğini açıklayın. Kesinlikle fiziksel ceza vermeyin. Çocuğunuzun davranışlarını değiştirebileceğine güvendiğinizi belirtin, gösterin. Çocuğunuzun bu konudaki çabasını ve olumlu davranışlarını ödüllendirin.

Çocuğunuzun Zorbalığa Maruz Kaldığını Nasıl Anlarsınız?

•Vücudunda morluk, çizik, yara vb. belirtiler

•Okuldan kitapları veya kıyafetleri yırtılmış, dağılmış, kirli olarak dönme

•Okuldan aç olarak dönmesi

•Harçlığını kaybetme, sık harçlık isteme

•Normalde okulu sevmesine rağmen okula gitmek istememe

•Okul servisine binmek istememe

•Sık sık baş ağrısı, karın ağrısı, iştah kaybı gibi fiziksel problemlerden şikayet etme

•Eski neşesini kaybetmiş olma, yapmaktan hoşlandığı şeyleri yapmak istememe

•İçe kapanma, ağlama krizleri

•Uykuya dalmakta güçlük yaşama, kabuslar görme

•Her an kötü bir şey olacakmış gibi endişeli ve tedirgin davranma

•Çabuk öfkelenme, tepkisel davranma

•Arkadaşlarıyla oynamak istememe, kendini uzaklaştırma

•Kendi oyunlarında, zorbalıkla ilişkili senaryolar üretme

 

Çocuğunuz Zorbalığa Maruz Kalıyorsa Neler Yapabilirsiniz?

 

Çocuğunuzla neler yaşadığı konusunda konuşun. Çocuğunuza onun yanında olduğunuzu ve ona yardım etmek istediğinizi belirtin. Çocuğunuzu yargılamadan dinleyin; ne hissettiğini sorun ve duygularını paylaşmasını sağlayın. Zorbalığa uğramanın onun bir hatası olmadığını açık bir şekilde ifade edin. Zorbalığa nasıl karşı çıkabileceğine dair basit planlar geliştirin. Örneğin, zorbalık durumunda çocuğunuza net ve kendinden emin bir şekilde «hayır, dur» demesini; «zorbaca davranma» demesini önerebilirsiniz. Buna dair evde rol canlandırma çalışmaları yapabilirsiniz. Çocuğunuzla böyle bir durumda okulda kimden ve ne şekilde yardım isteyebileceğini konuşun. Gerekirse evde provalar yapın. Çocuğunuza bu durumu okul ile paylaşmanız gerektiğini söyleyin, gerekirse birlikte bir plan geliştirin. İlerleyen günlerde çocuğunuzun davranışlarını izlemeye devam edin.

 

Çocuğunuzun Akran Zorbalığına Tanık Olduğunu Nasıl Anlarsınız?

 

•Okula gitmek istememe

•Arkadaşlarının başına gelenleri anlatma

•Bazı arkadaşlarıyla bir araya gelmek istememe

 

Çocuğunuz Zorbalığa Tanıklık Ediyorsa Neler Yapabilirsiniz?

 

•Çocuğunuzla zorbalık hakkında konuşun, onu bilgilendirin ve zorbalığın hiçbir şekilde kabul edilemez olduğunu vurgulayın.

•Oyun oynamak, şaka yapmak ile zorbaca davranmak arasındaki farkı vurgulayın.

•Çocuğunuza zorbalığa tanık olmanın ona neler hissettirdiğini sorun, bu duygular üzerinde konuşun.

•Zorbalık yapan arkadaşlarını desteklememesi gerektiğini aktarın.

•Çocuğunuzla zorbalığı engelleme konusunda onun ve arkadaşlarının neler yapabileceği üzerinde konuşun. Birlikte bir plan hazırlayın.

•Çocuğunuzun, zorbalık durumuna tanık olduğunda bir yetişkine (öğretmenine) bunu haber vermesinin önemli bir yardım olduğunu söyleyin.

•Çocuğunuzu, zorbalığa maruz kalan öğrenciye karşı destekleyici ve nazik olmaya teşvik edin. Onun neler hissedebileceği üzerinde konuşun.

 

 

 

Anne-Babalara Genel Öneriler

Anne-babalar, bir yandan çocuklarının gelişimine katkıda bulunurken bir yandan da akran zorbalığının önlenmesini sağlayabilirler. Olumlu anne-baba tutumu, sağlıklı iletişim, olumlu rol model olma gibi. Ayrıca zorbalık yapan, zorbalığa maruz kalan veya tanık olan bir durum ile karşılaştığınızda okul ile mutlaka temasa geçin, psikolojik danışman/rehber öğretmen ve öğretmeniyle iş birliği kurun ve gerektiği zaman uzman desteği almaktan çekinmeyin.

Son olarak unutmayın. Anne-babalar fiziksel veya psikolojik şiddet uyguladıklarında, alaycı konuştuklarında, dalga geçtiklerinde, duygularını olumsuz şekilde ifade ettiklerinde çocuklar da benzer davranışlar sergileyecektir.

 

 

 

                                                                                                                           Nuri Özaltın İlkokulu

                                                                                                                              Rehberlik Servisi